ศึกษาวิจัยทิศทางการจ้างงานของประเทศไทยในยุคอุตสาหกรรม 4.0

Abstract

มติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2558 เห็นชอบให้มีการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ 20 ปี เพื่อใช้ขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศสู่ความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน ด้วยการสร้างความเข้มแข็งจากภายใน ตามแนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงผ่านกลไกประชารัฐ โดยมีเป้าหมายเพื่อเพิ่มความสามารถในการแข่งขัน สร้างการขยายตัวทางเศรษฐกิจอย่างยั่งยืนเพื่อให้ประเทศไทยอยู่ในกลุ่มประเทศที่มีรายได้สูง ประชาชนอยู่ดีมีสุข ได้รับผลประโยชน์จากการพัฒนาอย่างเท่าเทียม ลดความเหลื่อมล้ำของการพัฒนา การพัฒนาเศรษฐกิจของไทยเริ่มตั้งแต่ยุคอุตสาหกรรม 1.0 ที่เน้นภาคเกษตร ยุคอุตสาหกรรม 2.0 ที่เน้นการพัฒนาอุตสาหกรรมเบาและปัจจุบันคือ ยุคอุตสาหกรรม 3.0 ที่เน้นอุตสาหกรรมหนัก อย่างไรก็ดี ประเทศยังติดกับดักประเทศรายได้ปานกลางและความเหลื่อมล้ำ ไม่สามารถก้าวไปสู่การพัฒนาอย่างก้าวกระโดดได้ รัฐบาลจึงมีนโยบายปฏิรูปโครงสร้างเศรษฐกิจของประเทศไปสู่ยุคอุตสาหกรรม 4.0 หรือยุคที่เศรษฐกิจถูกขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรม โดยมุ่งเน้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างน้อย 3 มิติที่สำคัญ คือ (1) เปลี่ยนจากการผลิตสินค้าโภคภัณฑ์ไปสู่สินค้านวัตกรรม (2) เปลี่ยนจากการขับเคลื่อนประเทศด้วยภาคอุตสาหกรรมไปสู่การขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยี ความคิดสร้างสรรค์ และนวัตกรรม (3) เน้นภาคการผลิตภาคบริการมากขึ้น อุตสาหกรรม 4.0 จึงเป็นการปฏิวัติอุตสาหกรรมที่มีผลกระทบหลายประการ รวมถึงแรงงานที่จะต้องเปลี่ยนจากแรงงานทักษะต่ำไปสู่แรงงานที่มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ ซึ่งแรงงานต้องเตรียมความพร้อมให้มีความสามารถด้านเทคโนโลยีที่ทันสมัย มีทักษะฝีมือตามความต้องการของตลาดแรงงาน และมีองค์ความรู้ใหม่เพื่อรองรับการผลิตรูปแบบใหม่ ๆ ที่เน้นการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีและเครื่องจักรสมัยใหม่มากกว่าการผลิตโดยใช้แรงงานคน การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ที่สำคัญ คือ 1) เพื่อศึกษา วิเคราะห์ ระบบอุตสาหกรรมและการจ้างงาน ของประเทศไทย ตั้งแต่แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 1 ถึง ฉบับที่ 11 2) เพื่อศึกษา วิเคราะห์แนวทางการพัฒนาอุตสาหกรรม 4.0 ในประเทศไทย ภายใต้กรอบยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ.2560 - 2579) 3) เพื่อศึกษา วิเคราะห์ทิศทางและแนวโน้มการจ้างงาน ความต้องการแรงงาน และแนวทางการพัฒนาทักษะฝีมือแรงงานให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดแรงงาน ในยุคอุตสาหกรรม 4.0 และ 4) จัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในการวางแผนการผลิตและพัฒนากำลังแรงงาน ให้สอดคล้องกับทิศทาง แนวโน้มการจ้างงาน และความต้องการของประเทศไทยในยุคอุตสาหกรรม 4.0 การศึกษาเป็นวิธีผสมผสาน โดยศึกษาเอกสารเกี่ยวกับระบบอุตสาหกรรมและการจ้างงานของประเทศไทย ตั้งแต่แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 1 ถึง ฉบับที่ 12 ศึกษาแนวทางการพัฒนาอุตสาหกรรมและแนวทางการพัฒนาทักษะฝีมือแรงงานในยุคอุตสาหกรรม 4.0 ของต่างประเทศ 5 ประเทศ มีการสัมภาษณ์เชิงลึกและการประชุมระดมสมองกับองค์กรภาครัฐ นักวิชาการ ผู้ประกอบการของสถานประกอบการในกลุ่มอุตสาหกรรมเป้าหมาย 10 อุตสาหกรรม เพื่อให้ทราบข้อมูลเกี่ยวกับแนวทางการพัฒนาอุตสาหกรรม ทิศทางและแนวโน้มการจ้างงาน ความต้องการแรงงาน และแนวทางการพัฒนาทักษะฝีมือแรงงาน ให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดแรงงาน ในยุคอุตสาหกรรม 4.0